Krztusiec, znany także jako koklusz, to zakaźna choroba układu oddechowego, która – choć wielu kojarzy ją głównie z wiekiem dziecięcym – może dotknąć osoby w każdym wieku. W ostatnich latach, mimo powszechnych szczepień, obserwuje się nawroty tej choroby, zwłaszcza u młodzieży i dorosłych. Dlaczego tak się dzieje? Jak rozpoznać krztusiec i skutecznie go leczyć? I do jakiego specjalisty zgłosić się przy podejrzeniu infekcji?
Czym jest krztusiec?
Krztusiec to ostra choroba zakaźna wywoływana przez bakterię Bordetella pertussis. Bakteria ta atakuje górne drogi oddechowe, wywołując charakterystyczne napady kaszlu, często kończące się świszczącym wdechem lub wymiotami. Choroba rozprzestrzenia się drogą kropelkową – przez kichanie, kaszel lub bezpośredni kontakt z zakażoną osobą.
Największe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby dotyczy niemowląt i małych dzieci, ale krztusiec może być również groźny dla dorosłych, zwłaszcza osób starszych oraz osób z osłabionym układem odpornościowym.
Objawy krztuśca – jak go rozpoznać?
Krztusiec rozwija się powoli, a jego objawy można początkowo łatwo pomylić z przeziębieniem. Choroba przebiega w trzech fazach:
1. Faza nieżytowa (1–2 tygodnie)
Objawy przypominają zwykłą infekcję wirusową:
-
katar,
-
łagodny kaszel,
-
niewielka gorączka,
-
złe samopoczucie.
W tym okresie osoba chora jest najbardziej zakaźna.
2. Faza napadowego kaszlu (2–6 tygodni, czasem dłużej)
To najbardziej charakterystyczna i uciążliwa faza:
-
silne, napadowe ataki kaszlu, które występują szczególnie w nocy,
-
kaszel jest suchy, męczący, trudny do przerwania,
-
świszczący wdech po napadzie kaszlu (tzw. „pianie koguta”),
-
wymioty po kaszlu,
-
sinienie lub trudności w oddychaniu (szczególnie u niemowląt).
U dorosłych i młodzieży kaszel może być mniej dramatyczny, ale długotrwały (ponad 2–3 tygodnie) i męczący – często błędnie przypisywany alergii lub innym schorzeniom.
3. Faza zdrowienia (nawet do 3 miesięcy)
Kaszel stopniowo słabnie, ale może utrzymywać się przez wiele tygodni, szczególnie po wysiłku, stresie lub ekspozycji na zimne powietrze.
Dlaczego krztusiec jest groźny?
Choć większość zdrowych dorosłych przechodzi krztusiec bez poważnych powikłań, choroba może być bardzo niebezpieczna dla niemowląt (zwłaszcza do 6. miesiąca życia). Najpoważniejsze powikłania to:
-
zapalenie płuc,
-
bezdechy,
-
drgawki,
-
uszkodzenia mózgu wskutek niedotlenienia,
-
śmierć (rzadko, ale niestety możliwa u najmłodszych).
Dla dorosłych dużym problemem jest przewlekły kaszel, który znacząco obniża jakość życia i może prowadzić do powikłań, np. przepukliny lub złamań żeber.
Jak leczyć krztusiec?
1. Antybiotyki
Leczenie krztuśca opiera się przede wszystkim na antybiotykach – najczęściej stosuje się:
-
makrolidy (np. azytromycyna, klarytromycyna, erytromycyna),
-
alternatywnie – kotrimoksazol.
Antybiotykoterapia jest najskuteczniejsza w pierwszej fazie choroby, czyli zanim rozwiną się napady kaszlu. Później jej celem jest głównie ograniczenie zakaźności, a nie skrócenie czasu trwania kaszlu.
2. Leczenie objawowe
-
Nawadnianie organizmu,
-
Odpoczynek i unikanie czynników drażniących drogi oddechowe (dym, zimne powietrze),
-
W przypadku dzieci – kontrola oddechu i tlenoterapia, jeśli występują bezdechy.
Nie zaleca się rutynowego stosowania leków przeciwkaszlowych, ponieważ nie są one skuteczne w przypadku krztuśca. W niektórych przypadkach lekarz może przepisać leki rozkurczające oskrzela.
Do jakiego lekarza się zgłosić?
W przypadku podejrzenia krztuśca (szczególnie u dziecka lub dorosłego z przewlekłym kaszlem):
-
pierwszym krokiem powinien być lekarz rodzinny lub pediatra,
-
lekarz może zlecić badania potwierdzające: wymaz z nosogardzieli, PCR, badanie serologiczne,
-
jeśli objawy są poważne (bezdechy, sinica, odwodnienie) – konieczna może być hospitalizacja, zwłaszcza u niemowląt.
W przypadku przewlekłego kaszlu u dorosłych warto również skonsultować się z pulmonologiem, który oceni, czy przyczyną nie jest krztusiec, astma lub inna choroba układu oddechowego.
Krztusiec a szczepienia – czy choroby można uniknąć?
Tak, głównym sposobem zapobiegania krztuścowi są szczepienia na krztusiec. W Polsce obowiązkowe są szczepienia dzieci w schemacie 2+1+1 (preparaty typu DTP). Odporność po szczepieniu jednak słabnie z wiekiem, dlatego zaleca się:
-
dawkę przypominającą dla nastolatków i dorosłych co 10 lat (szczepionki skojarzone typu dTap),
-
szczepienie kobiet w ciąży – zapewnia ochronę dziecku w pierwszych miesiącach życia,
-
szczepienie osób z otoczenia niemowląt („kokonowanie”) – rodzice, dziadkowie, opiekunowie.
Krztusiec to nadal realne zagrożenie – szczególnie dla najmłodszych, ale i dla dorosłych. Przewlekły, napadowy kaszel, który trwa tygodniami, powinien wzbudzić czujność i skłonić do wizyty u lekarza. Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe nie tylko dla poprawy komfortu chorego, ale również w celu zapobiegania dalszemu szerzeniu choroby.
Jeśli podejrzewasz u siebie lub u dziecka krztusiec, zgłoś się do lekarza rodzinnego lub pediatry. Nie lekceważ przewlekłego kaszlu – nawet jeśli objawy przypominają zwykłe przeziębienie. Współczesna medycyna dysponuje skutecznymi metodami leczenia i profilaktyki, ale wszystko zaczyna się od świadomej reakcji.
—
Artykuł sponsorowany
